به گزارش پایگاه خبری «عصر سفر» به نقل از ایرنا، جای نام شناسی یکی از علوم تخصصی در جغرافیا است که بر اساس آن می توان با تحلیل کلمات فلسفه نامگذاری شهر یا روستا یا یک منطقه را با تحلیل بر روی نام شناخت.

شاید در گوشه و کنار کشور عزیزمان ایران اسامی شهرها و روستاهایی را شنیده باشیم که نام آنها ما را به فکر فرو برده که فلسفه این نامگذاری چیست اما غافل از این هستیم که برخی از این اسامی تاریخی دیرین در بر دارد و معرفی آن به مردم نیز می تواند بسیار جذاب و شیرین باشد.
استان البرز سی و یکمین استان کشور است که ایجاد آن با تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی در هفتم تیر ماه سال 89 به مرکزیت کرج به طور رسمی اعلام شد.
ساوجبلاغ، فردیس، نظرآباد، طالقان، کرج و اشتهارد 6 شهرستان استان البرز هستند که تنوع اقلیم آن مناطق کوهستانی و سردسیر طالقان و جاده کرج - چالوس تا نقاط گرم و بیابانی در نظرآباد و اشتهارد را شامل می شود. در یک زمان تنها در کمتر از 2 ساعت از کوهستان های سرد می توان به مناطق بیابانی در این استان سفر کرد.
استان البرز یکی از استان های مهاجرپذیر کشور است که نرخ مهاجرت به آن بیش از میانگین کشور است و به همین سبب می توان آن را سرزمین تعدد اقوام دانست که رهبر معظم انقلاب نیز پیش از این بر همین اساس برای شهر کرج تعبیر ایران کوچک را بکار بردند.
استان البرز اکنون بیش از 2 میلیون و 800 هزار نفر جمعیت دارد که 1 میلیون و 800 هزار نفر آن در کرج مرکز استان زندگی می کنند.
مهراب رجبی محقق و پژوهشگر تاریخ و البرزشناس برجسته که تحقیقات گسترده ای در زمینه جای نام شناسی در کشور و به ویژه استان البرز داشته در آستانه فرا رسیدن نوروز 97 در گفت وگویی با ایرنا به بخش هایی از تحقیقات خود در خصوص البرز و شهر کرج پرداخت.
وی با اشاره به اینکه در کتاب البرزنامه 12 وجه تسمیه از نام کرج بیان کرده ام، گفت: تاکنون 5 جلد البرزنامه منتشر شده که در جلد دوم در خصوص نام کرج به تفصیل صحبت شده که یکی از این وجوه تسمیه کرج 'کوه رج' به معنای مکانی در ردیف کوه ها است.
رجبی با اشاره به اهمیت جای نام شناسی و فعالیت بیشتر در این خصوص و آشنایی مردم با اسامی شهرها، روستاها و مناطق کشور و جذابیت آن، گفت: به طور مثال ابوموسی در جنوب بوم سوز به زبان محلی به معنای سرزمین سبز بوده که به مرور زمان به ابوموسی که یک نام عربی است، تغییر نام یافته است.
رجبی گفت: بخش مهمی از گردشگری جای نام شناسی است که اکنون بسیار مغفول مانده و مورد بی توجهی قرار گرفته، از این رو باید این امر توسط خانواده ها به خصوص در سفر، احیا شود چرا که از نقطه آغاز سفر تا رسیدن به مقصد می توان به تحلیل تمامی موجودات و طبیعت پرداخت.
وی افزود: گردشگری معناگرا و یا گردشگری معنوی می تواند کودکان و نوجوانان را محقق بار آورد تا در آینده در خصوص تمامی مسائل با دیدی باز تحلیل و بررسی کنند.
رییس بنیاد البرز شناسی با بیان اینکه از نام اماکن مختلف می توان جامعه شناسی فرهنگی و اجتماعی را فهمید، گفت: نباید فهم ما از گردشگری تنها به مسائل معمولی باشد. نام هر مکانی تاریخچه ای دارد که از این طریق می توان فرهنگ و شیوه زندگی مردم آن نقطه را دریافت.
وی به عنوان نمونه درباره وجه تسمیه شهر یاسوج، گفت: یاسوج منصوب به گل یاس و 'وج' و 'ج' پسوند مکان است. در نتیجه یاسوج به معنای مکانی با یاس فراوان است، همچنین 'دنا' یا 'دونا' به رشته کوهی سرد و مرتفع با ارتفاعی بالای 2 هزار متر گفته می شود.
رجبی ویژگی علوم انسانی را تحقیق و کنکاش دانست و اضافه کرد: هر کجا پسوند مکانی 'در' بکار برده شد به این معنا است که آن روستا و یا شهر در دره قرار دارد و در مقابل هر کجا 'سر' استفاده شده به معنای این است که آن مکان در نقطه مرتفعی قرار دارد، همچنین هر کجا 'بر' یا 'ور' بکار برده شد مانند 'برغان' یعنی آن مکان پای کوه قرار دارد.
رییس بنیاد البرز شناسی به نام روستای 'کندور' که در جاده کرج - چالوس قرار دارد اشاره کرد و گفت: در خصوص نام این روستا بسیار تحقیق کردم، البته اهالی روستا بر این باور هستند که 'کندر' به معنای کهنه دور است ولی به عقیده من کن دور بوده ولی در گذر از مسیر این روستا دریافتم که 'کندوس' به معنای ازگیل در این مکان بسیار وجود دارد و این روستا به دلیل فراوانی و کیفیت این میوه به مرور به 'کندور' نام گرفته است.
وی افزود: چندی پیش طی تحقیقاتی که در خصوص نام کرج داشتم به این نتیجه رسیدم که 'کر' به معنای مکانی آباد و حاصلخیز در کنار رودخانه بوده و 'ج' نیز پسوند مکان است، درنتیجه کرج به معنای سرزمینی آباد و حاصلخیز در کنار رودخانه به زبان پهلوی اشکانی، مادی و طبری است که در جلد 6 البرز نامه که در خصوص 'جای نام شناسی' است، در این زمینه صحبت خواهد شد.
رجبی با اشاره به اینکه 22 سال پیش که کاندیدای مجلس شورای اسلامی بودم پیشنهاد تفکیک این استان و نهادن نام 'البرز' را مطرح کردم، خاطرنشان کرد: بر این باور بودم که آبیک، شهریار، شهر قدس و اسلامشهر نیز در البرز باشند چراکه یک حوزه آبخیز و آبریز هستند.
وی گفت: آبخیز در ارتفاعات است که باید با کاشت گیاهان مناسب و پیشگیری از چرای بی رویه دام که بافت گیاهی را از بین می برد، از وقوع رانش زمین و سیل و حوادث این چنینی پیشگیری کرد، آبریز نیز به دشت می رسد و آبخوان نیز سفره های زیر زمینی است که البرز و تهران با یکدیگر در این زمینه مشترک هستند.
رییس بنیاد البرزشناسی با اشاره به اینکه مغز پیکر ایران، تهران است و البرز بدون شک قلب ایران محسوب می شود که آب را مانند خون به مغز می رساند، افزود: اگر قلب به درستی کار نکند کل پیکر دچار مشکل می شود و اکنون آب و هوای البرز با مشکلاتی مواجه است که به طور قطع تاثیر مستقیم بر پایتخت نیز خواهد داشت.
وی ادامه داد: هیچ استانی در ایران و جهان وجود ندارد که مدیریت بخشی از آب و خاک آن را به عهده نداشته باشد، اکنون مسئولیت سدهای استان به عهده تهران است در صورتیکه در البرز واقع شده و استاندار در این بخش نمی تواند مدیریت کند و جاده چالوس نیز در چنین شرایطی قرار دارد.
رجبی گفت: کرج به درستی ایران کوچک نامیده شده و از اقوام مختلف در این شهر محله هایی را با نام خود دارند، بنابراین اگر معضلی دامنگیر این استان شود تمام کشور تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
وی درباره نام البرز نیز گفت: هره برزیتی (هره برز) زبان پهلوی-اوسطایی بوده که 'هره' (سرزمین) 'برز' باشکوه بلندمرتبه نام گرفته است بنابراین البرز هره برزیتی است که به مرور زمان به البرز تغییر نام یافته است.
رییس بنیاد البرزشناسی با اشاره زبان مردم البرز اضافه کرد: زبان البرز را جلال آل احمد که خودش البرزی است 'تاتی' دانسته ولی به عقیده من بیشترین واژه های زبان البرزی از واژگان زبان پهلوی اشکانی بوده ولی طبری و گیلکی نیز نقش اساسی در این زبان دارند.
وی گفت: البرز سه اقلیم دشت، کوهپایه و کوهستان دارد که در دشت زبان مادی البرزی با واژگان تاتی ترکیب است و در کوهپایه عنصر زبان گیلکی می شود و در کوهستان بیشتر از واژه های طبری استفاده می شود.
رجبی با اشاره به جاذبه های طبیعی البرز افزود: مساحت استان 5 هزار و 148 کیلومتر تخمین زده اند و آمار دقیقی نیز از جمعیت وجود ندارد ولی بر اساس تحقیقات شخصی مساحت استان را 5 هزار و 350 کیلومتر است.
وی اضافه کرد: تمامی نقاط البرز ظرفیت گردشگری دارد و البرز تنها استانی است که در یک زمان در ارتفاعات دیزین سرمای زیر صفر را تجربه کرده و سپس در اشتهارد گرمای 20 درجه بالای صفر را حس کنید.
رجبی به کتاب سه پل، سی قله سیصد روستا اشاره کرد و گفت: تمامی این اماکن در استان البرز قرار دارند و جاذبه های زیبای تاریخی و طبیعی استان البرز محسوب می شوند.
وی افزود: نماد گیاهی استان البرز درخت 'اورس' که به گویش البرزی 'هورس' می باشد و نمونه 3 هزار ساله آن در شهرستانک وجود دارد، نماد جانوری 'عقاب پر طلایی' و المان استان 'محوطه ازبکی' (دژ ماده ها) در نظرآباد است.
رییس بنیاد البرز شناسی عنوان کرد: برای تعطیلات عید پیشنهاد می شود که از 'کلاک' تا طالقان و چالوس و سایر اماکن استان به دقت برای تفریح و کنکاش انتخاب کرد.
وی گفت: در کلاک بالا 'وی درختک' جلب توجه می کند که به مرکز کرج می رسیم که 'ویان' نام داشت و انبوهی از درختان بید در آن وجود داشت بعد به 'ویدارچشمه' می رسیم که اساسا نام دیگر کرج 'ویدستان' بوده است.