به گزارش پایگاه خبری«عصرسفر» به نقل از همشهری آنلاین، هر چند که سفر و تجربه گردشگری برای معلولان همواره با چالش‌ها و دشواری‌های بسیاری همراه بوده و با وجود رشد و ارتقای صنعت گردشگری در سال‌های اخیر، هنوز هم به قدرکافی شرایط و امکانات مناسب در استان‌های مختلف کشور فراهم نیست.

اینفوگرافی | وضعیت توان‌یابان یزد
یافتن خودرو و اقامتگاه مناسب، استفاده از معابر و حمل و نقل درون‌شهری و بین‌شهری، نبود علائم دیداری و شنیداری در معابر، نبود امکانات برای افراد معلول در اماکن گردشگری و هزینه‌بر بودن سفر، هفت‌خان معلولان برای بازدید از اماکن گردشگری کشور است. با این همه، شهرهایی مانند مشهد، یزد، اصفهان و شیراز که جزو شهرهای گردشگرپذیر کشور هستند از وضعیت بهتری در این زمینه برخوردارند و شهر یزد با برگزاری جشنواره ملی گردشگری معلولان سعی دارد زیرساخت‌های تبدیل شدن به شهر دوستدار معلول را فراهم کند.

مشکل رفت ‌و آمد معلولان
شهرام مبصر، مدیرعامل موسسه پیام‌آوران ساحل امید، اهل دزفول است. این موسسه سال‌هاست در حوزه گردشگری معلولان فعالیت می‌کند و شاید بتوان آن را تنها نهاد غیردولتی به حساب آورد که تورهای گردشگری ویژه معلولان برگزار می‌کند.

وی معتقد است مشکل رفت ‌و آمد معلولان و نبود حمایت‌های دولتی گسترده در این حوزه، بدنه گردشگری معلولان را ضعیف کرده است. او که خود هم دارای معلولیت است، می‌گوید: تجربه چندساله تورهای مسافرتی با معلولان، به من ثابت کرده که مشکل رفت ‌و آمد، از مهم‌ترین مشکلات گردشگری معلولان است و تا وقتی این معضل رفع نشود، خیلی از تلاش‌های ما برای رونق گردشگری معلولان هم شکست می‌خورد.

مبصر عنوان می‌کند: مشکل رفت ‌و آمد معلولان برای سفرهای خارج شهری، خیلی بیشتر از سفرهای داخلی است. با هر خودرویی هم نمی‌شود معلولان را جابه‌جا کرد. وضعیت قطارها هم اصلا مناسب حال معلولان نیست. پرداخت هزینه سفر با هواپیما هم برای همه مقدور نیست.

مبصر راه‌حل مشکل رفت ‌و آمد معلولان در سفر را فقط از طریق همکاری و هماهنگی بیشتر بین نهادهای دولتی و غیردولتی می‌داند. به باور او، اگر دولت کمک کند و برای رونق گردشگری معلولان، خودروهای مناسب‌سازی شده‌ای را در اختیار نهادهای غیردولتی حامی معلولان بگذارد، بخش زیادی از مشکلات جابه‌جایی در سفر برای معلولان رفع می‌شود. در آن صورت، معلولان می‌توانند سوار بر خودروهای مناسب‌سازی‌شده و بدون پرداخت هزینه‌های سرسام‌آور، از خدمات ارزان‌قیمت دولتی استفاده کنند.

جای‌ خالی اقامتگاه‌های مناسب
مریم دادور 10 سال پیش براثر تصادف دچار ضایعه نخاعی شده و روی ویلچر می‌نشیند، اما دست از سفر کردن نکشیده ‌است. او می‌گوید: در سفرهای متعدد متوجه شدم تقریبا هیچ اقامتگاه رسمی و مهمان‌پذیر بین‌راهی که برای معلولان مناسب‌سازی شده باشد، نمی‌توان پیدا کرد. البته به غیر از مهمانسراهای بین‌راهی، خیلی از هتل‌ها و اقامتگاه‌های داخل شهرها هم برای اسکان معلولان مناسب‌سازی نشده‌اند.

دادور معتقد است مناسب‌سازی شدن هتل به این معنی است که یک معلول سوار بر صندلی چرخدار هم بتواند به‌راحتی وارد ساختمان شود. از نگاه او، این کار با درست کردن یک سطح شیبدار ساده، شدنی است، یا مثلا باید سرویس‌های بهداشتی، پله نداشته باشد و داخلش هم حداقل به اندازه یک صندلی چرخدار، فضا باشد.  

یزد میزبان جشنواره گردشگری معلولان
نخستین جشنواره ملی گردشگری معلولان از یکشنبه گذشته تا 20 آذر در شهر یزد برگزار می‌شود و حضور 2 گروه 35 نفری از روسای انجمن‌های ضایعه نخاعی کشور در این شهر از مهم‌ترین ویژگی‌های این جشنواره است. رئیس کمیسیون خدمات و محیط‌زیست شهری شورای اسلامی یزد که از پیشنهاددهندگان برگزاری اولین جشنواره ملی گردشگری معلولان است، می‌گوید: در نظر داریم با برگزاری این رویداد فرهنگی و اجتماعی، علاوه بر حساس‌سازی جامعه در این زمینه، زیرساخت‌های یزد را برای حضور معلولان درجامعه نیز تقویت و ایجاد کنیم.

سپنتا نیکنام با بیان اینکه یکی از نشانه‌های مترقی بودن جوامع مدنی توجه به حقوق اقلیت‌های مختلف است، عنوان می‌کند:‌ معلولان از اقلیت‌های جامعه هستند و تاکنون آن‌گونه که باید و شاید به حقوق آنها توجه نشده است. وی با اشاره به تلاش‌های شهرداری به‌ویژه معاونت خدمات شهری در این زمینه می‌افزاید:‌ مناسب‌سازی فضاهای شهری به‌خوبی در اولویت اجرایی این معاونت قرار گرفته است.

علی نوری، مشاور شهردار یزد در امور معلولان درباره اهداف برگزاری جشنواره ملی گردشگری معلولان می‌گوید: راه‌اندازی نهضت مناسب‌سازی فضای عمومی، مناسب‌سازی معابر شهری و ابنیه تاریخی، کسب عنوان یزد شهر دوستدار معلول، تلاش برای تبدیل شدن یزد به شهر در دسترس، توسعه زیرساخت‌های گردشگری و توجه بیش از پیش به حقوق شهروندی از جمله اهداف تعیین‌شده برای این جشنواره ملی است. مناسب‌سازی ابنیه تاریخی، سرویس‌های بهداشتی و 15 دستگاه اتوبوس حمل و نقل عمومی در یزد از دستاوردهای این جشنواره برای معلولان است.

مناسب‌سازی اماکن گردشگری در یزد
مدیرکل میراث فرهنگی یزد با اشاره به ایجاد کمیته «گردشگری در دسترس» در این استان عنوان می‌کند: در کشور ما به موضوع گردشگری معلولان توجه چندانی نشده و بسیاری از مکان‌های گردشگری برای این افراد مناسب‌سازی نشده است. می‌توان گفت یزد از شهرهایی است که دسترسی به مکان‌های گردشگری آن به دلیل وجود پله‌های متعدد برای افراد دارای معلولیت بسیار سخت است.

به همین دلیل کمیته‌ای تشکیل شده است با عنوان «گردشگری در دسترس» به معنای استفاده قشرهای کم‌توان جامعه مانند سالمندان، زنان باردار، کودکان و افراد معلول از صنعت گردشگری یزد که کمتر از بقیه افراد می‌توانند از خدمات این صنعت بهره‌مند شوند.

سید مصطفی فاطمی با تاکید بر ضرورت فراهم کردن قابلیت دسترسی هر نوع گردشگری در یزد به ‌عنوان شهری جهانی با فرهنگی اصیل، اضافه می‌کند: تاکنون فقط چند هتل پنج‌ستاره در یزد برای معلولان مناسب‌سازی شده‌است، اما بسیاری از این افراد توانایی مالی برای اقامت در این هتل‌ها را ندارند. به همین دلیل در هر سطح یک هتل، یک اقامتگاه بوم‌گردی و یک هاستل برای معلولان مناسب‌سازی می‌شود تا این افراد بتوانند با کمترین هزینه در شهر یزد اقامت کنند.

راهی برای گردشگری آسان معلولان
محسن عامری، کارشناس حوزه گردشگری و مدرس دانشگاه شیراز، معتقد است در برخی اماکن تاریخی امکان مداخله برای فراهم کردن شرایط حضور معلولان و سالمندان وجود ندارد. او می‌گوید: در بسیاری از کشورهای گردشگرپذیر و در مجموعه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی در شهرهای مختلف افرادی با عنوان «ویزیتور سنتر» وجود دارند که به وسایل صوتی و تصویری مجهزند و امکانی را فراهم می‌کنند تا افراد معلول و سالمند با کمترین تحرک، حضور در آن مجموعه تاریخی یا حتی طبیعی را تجربه کنند.

عامری ادامه می‌دهد: افراد معلول و سالمند پس از ورود به مکان گردشگری با دیدن فیلم‌ها و شنیدن فایل‌های صوتی از طریق ویزیتور سنترها با زوایای مختلف آن مکان آشنا می‌شوند. این مدرس دانشگاه اضافه می‌کند: ویزیتور سنترها در ایران و در برخی از مجموعه‌های گردشگری مانند غار علیصدر همدان و تخت جمشید شیراز فعالیت دارند.

تدارک ویژه در شهرهای گردشگرپذیر
اصفهان و شیراز نیز مانند یزد، از شهرهای تاریخی و گردشگرپذیری هستند که آثار و مجموعه‌های تاریخی آنها شهرتی جهانی دارد، اما هنوز بسیاری از افراد دارای معلولیت و سالمندان نمی‌توانند از دیدن برخی از این آثار لذت ببرند. مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان روند مناسب‌سازی مجموعه‌های تاریخی و گردشگری این شهر را مطلوب می‌داند و می‌گوید: 2 سال پیش برنامه بازدید همگانی از اماکن تاریخی در دستور کار اداره میراث فرهنگی قرار گرفت و سعی کردیم عمده عرصه‌های مجموعه‌های تاریخی مانند عمارت چهل‌ستون، مساجد تاریخی و باغ فین کاشان را برای معلولان و سالمندان مناسب‌سازی کنیم.

فریدون اللهیاری عنوان می‌کند: در برخی از این آثار تاریخی مانند عمارت عالی‌قاپو، به دلیل شرایط خاص این مکان، هنوز امکان تعبیه بالابر یا آسانسور وجود ندارد و با محدودیت‌هایی از نظر مداخلات ساخت بنا و بحث سیما و منظر مواجهیم که سعی در رفع آنها داریم. معاون میراث فرهنگی استان فارس نیز معتقد است مقوله مناسب‌سازی در حوزه میراث فرهنگی خیلی متفاوت‌تر از حوزه شهری است.

عبدالرضا نصیری می‌گوید: بسیاری از مداخلاتی که ما اسمش را مناسب‌سازی می‌گذاریم، چون مربوط به گذشته و آثار باستانی است، از نظر میراث فرهنگی تخلف محسوب می‌شود. 

وی می‌افزاید: ایجاد سطح شیبدار در ورودی بیشتر اماکن گردشگری شیراز مانند سعدیه، حافظیه، ارگ کریم‌خان و غیره از 2 دهه قبل مورد توجه میراث فرهنگی بوده است، اما ایجاد این سطح ها در برخی مکان‌ها امکان‌پذیر نیست؛ مثل آب انبار مجموعه زندیه که شیب پله‌هایش برای افراد سالم هم خطر دارد. در شهر مشهد نیز اگر تاسیسات گردشگری برای استفاده معلولان و جانبازان مناسب‌سازی نشوند، پروانه بهره‌برداری نمی‌گیرند.

مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی چندی پیش با بیان این مطلب گفته بود: همه تاسیسات گردشگری در حال ساخت این استان ملزم به رعایت استانداردها در زمینه مناسب‌سازی برای معلولان هستند.

مناسب‌سازی فضاهای شهری برای معلولان
سال 83 بود که ماده 2 قانون جامع حمایت از معلولان مصوب شد. بر اساس این قانون وظیفه مناسب‌سازی فضاهای شهری از لحظه‌ای که معلولان از خانه خارج می‌شوند (پیاده‌روها، اتصال خیابان به پیاده‌رو، اتوبوس‌ها و...) تا زمانی که به مقصد می‌رسند وظیفه شهرداری است. اگرچه مناسب‌سازی معابر برای معلولان از سال‌ها قبل در دستور کار شهرداری قرار گرفت، اما هنوز به لحاظ کمی اقدام چشمگیری انجام نشده است. 

شهردار یزد در این باره به همشهری می‌گوید: در واقع شهری که آماده نباشد تا برخی از قشرهای جامعه در آن حضور پیدا کنند، نقص دارد. هدف ما این است که این نقص بزرگ شهر را رفع کنیم.

جمال‌الدین عزیزی با تاکید بر لزوم تبدیل شدن شهر یزد به هدف گردشگری خاص برای معلولان کشور، می‌افزاید: رفع نیاز معلولان برای حضور پرشور در شهر، همان رعایت حقوق شهروندی است. هدف ما این است شرایطی را در شهر فراهم کنیم تا معلولانی که برای گردشگری به شهر یزد سفر می‌کنند و افراد دارای معلولیت که در این شهر زندگی می‌کنند بتوانند به‌راحتی در شهر رفت و آمد کنند. به همین دلیل علاوه بر مکان‌های گردشگری، مسیرها و معابر شهر نیز مناسب‌سازی می‌شوند.

او عنوان می‌کند: برنامه‌ریزی برای اینکه یزد «شهر دوستدار معلول» شود از ابتدای دوره پنجم شورای شهر آغاز شد و طرح‌هایی نیز به اجرا درآمد. 

شهردار یزد همچنین مناسب‌سازی 16 دستگاه اتوبوس برای حمل ‌و نقل معلولان در یزد را از دیگر اقدام‌های انجام‌شده در زمینه مناسب‌سازی شهر میراث جهانی برای جامعه هدف می‌داند و تصریح می‌کند: استفاده از این اتوبوس‌ها، همزمان با آغاز جشنواره گردشگری معلولان در این شهر، آغاز می‌شود. در اماکن عمومی شهر نیز تعدادی سرویس بهداشتی برای استفاده معلولان تجهیز شده است.